Koronavirüsler nezleye sebep olduğu bilinen bir virüs grubudur. Elektron mikroskobu altında bakıldıklarında bir hale veya taç benzeri (...
Koronavirüsler nezleye sebep olduğu bilinen bir virüs grubudur. Elektron mikroskobu altında bakıldıklarında bir hale veya taç benzeri (korona) bir görünüme sahiplerdir. Nezle (aynı zamanda nazofarenjit, burun farenjiti, akut nezle, soğuk algınlığı olarak bilinir) temel olarak burnu etkileyen, üst solunum sistemine virüs bulaşmasından kaynaklanan bir hastalıktır.
Belirtilere öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı, hapşırık ve üç haftaya kadar süren bazı belirtiler ile beraber genelde yedi ila on gün içinde geçen ateş dahildir. Nezlenin sebebi olarak 200'den fazla virüs türü görülse de, en yaygın olanları rinovirüslerdir. Üst solunum yolları enfeksiyonları, etkiledikleri bölgeler ile genel olarak ayrılırken, nezle en çok burnu, boğazı (farenjit) ve sinüsleri (sinüzit) etkiler, bazen de konjoktiv ilhitabı ile gözlerin biri ya da ikisine bulaşır. Belirtiler genelde virüslerin kendilerinin meydana getirdiği doku yıkımından ziyade bağışıklık sisteminin enfeksiyona olan cevabı yüzündendir. Başta gelen kaçınma yöntemi el yıkamaktır ve bazı bulgular yüz maskesi takmanın etkisini desteklemektedir. Nezle bazen ya virüs kaynaklı zatürreye ya da ikincil bakteri kaynaklı zatürreye yol açabilir. Nezlenin tedavisi yoktur fakat belirtiler tedavi edilebilir. Ortalama bir yetişkinin yılda iki ila üç kez ve ortalama bir çocuğun altı ila oniki kez yakalanmasıyla nezle, insanlarda görülen en yaygın bulaşıcı hastalıktır. Bu enfeksiyonlar eski zamanlardan beri insanlarla olmuştur.
Belirtilere öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı, hapşırık ve üç haftaya kadar süren bazı belirtiler ile beraber genelde yedi ila on gün içinde geçen ateş dahildir. Nezlenin sebebi olarak 200'den fazla virüs türü görülse de, en yaygın olanları rinovirüslerdir. Üst solunum yolları enfeksiyonları, etkiledikleri bölgeler ile genel olarak ayrılırken, nezle en çok burnu, boğazı (farenjit) ve sinüsleri (sinüzit) etkiler, bazen de konjoktiv ilhitabı ile gözlerin biri ya da ikisine bulaşır. Belirtiler genelde virüslerin kendilerinin meydana getirdiği doku yıkımından ziyade bağışıklık sisteminin enfeksiyona olan cevabı yüzündendir. Başta gelen kaçınma yöntemi el yıkamaktır ve bazı bulgular yüz maskesi takmanın etkisini desteklemektedir. Nezle bazen ya virüs kaynaklı zatürreye ya da ikincil bakteri kaynaklı zatürreye yol açabilir. Nezlenin tedavisi yoktur fakat belirtiler tedavi edilebilir. Ortalama bir yetişkinin yılda iki ila üç kez ve ortalama bir çocuğun altı ila oniki kez yakalanmasıyla nezle, insanlarda görülen en yaygın bulaşıcı hastalıktır. Bu enfeksiyonlar eski zamanlardan beri insanlarla olmuştur.
İşaretler ve belirtiler
Bir nezlenin genel belirtileri şunları içerir: öksürük, akıntılı burun, tıkanık burun ve boğaz ağrısı. Bazen vücut ağrısı, yorgunluk, baş ağrısı ve iştah kaybı da eşlik eder. Vücut ağrısı, vakaların yaklaşık yarısında meydana gelirken boğaz ağrısı vakaların yaklaşık %40'ında ve öksürük ise yaklaşık %50'sinde görülür. Yetişkinlerde ateş genellikle görülmez fakat bebeklerde ve küçük çocuklarda yaygındır. Eşlik eden gribe nazaran öksürük genelde hafiftir. Öksürük ve ateş yetişkinlerde büyük olasılıkla gribe işaret ederken, bu iki durum arasında büyük miktarda benzerlik bulunur. Nezleye sebep olan bir miktar virüs ayrıca belirti vermeyen enfeksiyonlarla da sonuçlanabilir. Balgamın ve burun salgısının rengi açıktan sarıya ve yeşile değişebilir ve enfeksiyona neden olan etmenin sınıfını göstermez.
İlerleme
Nezle genellikle yorgunluk, bir üşüme hissi, hapşırma ve bir baş ağrısı ile başlar ve birkaç gün içinde burun akıntısı ve öksürük ile takip eder. Belirtiler maruz kaldıktan sonra 16 saat içinde başlayabilir ve genel olarak başlangıçtan iki ila dört gün sonra zirveye ulaşır. Genelde yedi ila on günde geçer fakat bazıları üç haftaya kadar sürebilir. Öksürüğün ortalama süresi 18 gündür ve bazı durumlarda insanlar virüs sonrası öksürük geliştirebilir ve enfeksiyon geçtikten sonra devam edebilir. Çocuklarda öksürük vakaların %35-40'ında on günden fazla sürer ve %10'unda 25 günden fazla devam eder.
SEBEPLER
Virüsler
Nezle, üst solunum yollarının virüslerden kaynaklanan iltihaplanmasıdır. En genel virüs bir rinovirüstür (%30-80), bilinen 99 serotipe sahip bir pikornavirüs türüdür. Diğer yaygın virüsler ise insan koronavirüsü (≈15%), grip virüsleri (%10-15), adenovirüsler (%5), insan solunum sinsisyal virüsü, rinovirüslerden başka enterovirüsler ve metapnövirüstür. Çoğu kez birden fazla virüs mevcuttur. Toplamda 200'den fazla farklı virüs türü nezle ile bağlantılanmıştır.
Bulaşma
Nezle virüsü genelde hava damlacıkları (ayrosollar), bulaşık burun salgılarıyla doğrudan temas veya fomitler (bulaşık nesneler) aracılığıyla bulaşır. Bu kanalların hangisinin temel öneme sahip olduğu belirlenmemiştir; ancak, elden ele ve elden yüzeye ve oradan ele temas, hava damlacıklarıyla bulaşmadan daha fazla öneme sahip gibi görünmektedir. Virüsler çevrede uzun dönemler hayatta kalabilir (rinovirüsler 18 saatten fazla) ve insanların ellerine geçebilir ve sonra enfeksiyonun meydana geldiği gözlerine veya burunlarına taşınabilirler. Ana okullarında ve okullarda bulaşma yaygındır çünkü pek çok çocuk düşük bağışıklık ve çoğu kez yetersiz temizlik ile birbirine yakın şekilde durur. Bu enfeksiyonlar sonra evdeki diğer aile üyelerine taşınır. Uçak yolculuğu esnasında dolaşan havanın bir bulaşma yöntemi olduğuna dair kanıt yoktur. Yine de, yakın mesafede oturan insanlar yüksek tehlike oluşturur. Rinovirüs sebepli nezleler, belirtilerin ilk üç günü boyunca en bulaşıcıdır; daha sonraları çok daha az bulaşıcı olurlar.
Hava
Halk arasında yağmur veya kış şartları gibi soğuk havaya uzun süre maruz kalmakla soğuk "alınabileceği"ne inanılır, hastalık ismini böyle almıştır. Nezleye sebep olan virüslerin bazıları mevsimseldir, soğuk veya yağışlı hava süresince daha sık ortaya çıkar. Mevsimselliğin sebebinde kesin bir karara varılmamıştır. Solunum sisteminde soğuk ile meydana gelen değişimler yüzünden, bağışıklık cevabının azalmasından ve belki de kuru havanın virüslü küçük damlacıkların daha uzağa yayılmasına ve havada daha uzun kalmasına sebep olmasından dolayı virüs bulaşma oranlarını artıran düşük nemden meydana gelebilir. İnsanların iç mekanlarda, bulaşık bir insanın yanında ve özellikle çocukların okulda daha fazla zaman geçirmesi gibi toplumsal etmenler yüzünden olabilir. Düşük vücut sıcaklığının nezle için bir tehlike etmeni olduğuna dair bazı tartışmalar vardır; kanıtların çoğu bunun enfeksiyona büyük hassaslıkla sonuçlanabileceğini öne sürmektedir.
Diğer
Daha genç nüfusun daha fazla solunumla ilgili enfeksiyon oranına sahip olmasıyla görüldüğü gibi, nezle virüslerine önceden maruz kalmanın oluşturduğu toplum düzeyinde bağışıklık, virüs yayılışını sınırlamada önemli bir paya sahiptir.
Zayıf bağışıklık işlevi de hastalık için bir tehlike etmenidir. Yetersiz uyku ve yetersiz beslenmeden sonra rinovirüse maruz kalmak, enfeksiyon geliştirmede yüksek tehlike ile bağdaştırılmıştır; bunun sebebinin bağışıklık işlevi üzerindeki etkileri yüzünden olduğuna inanılmaktadır. Emzirmek, diğer hastalıklar arasında orta kulak iltihabı ile alt solunum yolları enfeksiyonları tehlikesini azaltır ve bebek nezle olduğu zaman emzirmeye devam edilmesi önerilmektedir. Yine de gelişmiş dünyada emzirmek nezlenin kendisine karşı koruyucu olmayabilir.
Zayıf bağışıklık işlevi de hastalık için bir tehlike etmenidir. Yetersiz uyku ve yetersiz beslenmeden sonra rinovirüse maruz kalmak, enfeksiyon geliştirmede yüksek tehlike ile bağdaştırılmıştır; bunun sebebinin bağışıklık işlevi üzerindeki etkileri yüzünden olduğuna inanılmaktadır. Emzirmek, diğer hastalıklar arasında orta kulak iltihabı ile alt solunum yolları enfeksiyonları tehlikesini azaltır ve bebek nezle olduğu zaman emzirmeye devam edilmesi önerilmektedir. Yine de gelişmiş dünyada emzirmek nezlenin kendisine karşı koruyucu olmayabilir.
Yorumlar